Energie-U op de koffie bij...ANNE

ANNE

Eerst maar even over ANNE. ANNE is de duurzame ontmoetingsplek in Utrecht voor iedereen met frisse energie die iets wil doen voor een gezonde toekomst van onze stad. Een plek waar je kan ontmoeten, werken en vergaderen. Het inspirerende vertrekpunt van een groene golf die zich over Nederland verspreidt. Bij ANNE beleef je bovendien wat warmte, isolatie en licht met je doen. Bij ANNE voel je je thuis, er is altijd een plek voor je en je gaat erheen voor inspiratie, informatie en een goed gesprek. Met veel ruimte voor innovatie en ‘goed doen’. Zo spoort ANNE haar gasten aan zich in te zetten voor de Global Goals, de 17 duurzame ontwikkelingsdoelen die in het leven zijn geroepen door de Verenigde Naties.

Arthur: “ANNE begon als het centrum van Stichting NulopdeMeter Experience Utrecht met als doel om Alle Nederlanders Naar Energieneutraal te helpen. Het gaat uiteindelijk om betaalbaar duurzaam wonen. En dat is nu al mogelijk. Het is alleen nog een kwestie van ‘omwonen’, oftewel, anders nadenken over hoe je woont. En daarmee is ANNE ook het startpunt voor ‘omwoners’, zowel op locatie in Utrecht als ook online.”

Het ‘nul op de meter’ circuit

Via het ‘nul op de meter’-circuit in Utrecht heeft Energie-U Arthur leren kennen. Dat was eind 2016 toen Arthur ANNE opende en we vanuit het Milieucentrum een nieuwe plek zochten. Al vanaf 2011 is Arthur bezig met de vraag hoe we woningen comfortabel, betaalbaar én duurzaam kunnen maken en houden. “Ik organiseerde in 2012 voor Portaal ‘The voice of Holland in de bouw’ voor de eerste energierekeningloze woningen. Dat leek toen een onmogelijke opgave maar in 2013 bouwden we de eerste ‘nul op de meter’ woningen in Nijmegen en Vleuten. Het waren er 20 of 30. Nieuwbouw, dus lekker makkelijk. We begonnen dus bij het laaghangend fruit, we dachten laten we het eerst proberen bij nieuwbouw, als het daar lukt kunnen we verder kijken.” Snel daarna ontstond de Stroomversnelling voor bestaande woningen.

‘Nul op de meter’ werd snel een begrip en Arthur reed voor zijn werk het hele land door. Dat gaf hem voldoende tijd om eens goed na te denken. Al snel vroeg hij zich af waarom hij dag en nacht in de auto zat en niet gewoon lekker in zijn eigen stad de energietransitie ging aanjagen. Ook was hij zich bewust dat je als aanjager en dwarsdenker in innovatieprogramma’s maar een bepaalde houdbaarheidsdatum hebt en dat je op tijd je bakens moet verzetten. “Nul op de meter is tenslotte ook maar één type oplossing, er zijn er veel meer.”

Arthur besloot al eerder om Portaal te verlaten en solo te gaan. “Zo’n grote corporatie is niet wendbaar, bovendien is er niet één aanpak voor het hele land. Hetzelfde kunstje uit Brabant 1op1 in Utrecht of Groningen uitrollen werkt niet. Iedere regio heeft zijn eigen dynamiek. Daarom zie je nu ook een verschuiving van landelijke naar regionale aanpak.” En Arthur wilde dichter bij huis werken, in zijn eigen regio. Hij kwam in contact met Ivo Opstelten die vanuit de Hogeschool Utrecht en met de Economic Board Utrecht een regionale aanpak aan het optuigen was. Arthur kon daarbij helpen. In dat proces kwam hij veel partijen tegen en die hadden regelmatig een oordeel over elkaar zonder dat ze moeite deden om elkaar beter te leren kennen. Daar moest een clubhuis voor komen! Zo werd ANNE geboren.

Koeien geven de beste melk als ze naar klassieke muziek luisteren

Arthur houdt van het maken van combinaties tussen strategisch denken en operationeel werken. En zo ervaren wat het verschil maakt tussen succes en mislukking. Dat zit vaak in andere dingen dan je denkt. Dat ervoer hij al toen tijdens zijn studie Landbouwtechniek in  Wageningen en afstudeerde op het automatisch melken van koeien door een melkrobot. Niet alleen de techniek daarvan bleek belangrijk maar, misschien zelfs nog meer, het inspelen op het gedrag van koeien. Hun dag en eetritme, hun onderlinge rangorde, haantje de voorste en de eeuwige twijfelaar, maar bijvoorbeeld ook dat ze de beste melk geven met klassieke muziek in de stal! Koeien en mensen verschillen wat dat betreft niet veel van elkaar. ”En de acceptatie van een warmtepomp als die belangrijk is voor een energietransitie ook niet van de acceptatie van een melkrobot als die de gezondheid van boer en koe kan verbeteren. Dat was 30 jaar geleden niet direct een succes, nu is het wereldwijd een succesvol Nederlands exportproduct. Gewild bij boeren én koeien. Dat had tijd nodig en ging met vallen en weer opstaan.”

“Dezelfde combinatie is de rode draad in hoe we momenteel bouwen. Duurzaam en circulair bouwen is namelijk geen doel op zich, maar we moeten wel dat thema meer durven omarmen om van onbewust onbekwaam naar bewust bekwaam te komen. We kunnen dan leren van wat we in het verleden hebben verprutst en dat goedmaken met de huidige inzichten en mogelijkheden. Plastic soep is daar een goed voorbeeld van. Die soep is nog niet zo oud, in 30 tot 40 jaar geproduceerd. We moeten er ook zo snel weer vanaf kunnen komen als we het goed aanpakken. Daar kan je echt een verschil maken! We moeten constant in de spiegel kijken en ons realiseren wat we niet goed hebben gedaan. Niet om elkaar te verwijten maar om elkaar uit te dagen en het samen op te lossen. Dat moeten we dan kantelen en ieder in zijn of haar eigen tempo daarin meenemen.”

Duurzame community

Toen ‘nul op de meter’ begon te groeien in Utrecht miste Arthur ‘de likes´. Leuk die ambitie in aantallen woningen en techniek waar het mee kan, maar waar waren de mensen die dit echt willen? Zo kwam hij bij Energie-U terecht. Hij had behoefte aan een duurzame community en wilde iets met beleving doen. De oplossing: ANNE. 

Arthurs eerste gedachte was trouwens: “Wat moet ik met dat vreselijk oude gebouw..?”  Later ontdekte hij de synergie en zag in dat het aanbod van de Jaarbeurs een gouden greep was. Arthur heeft met ANNE een belevingszone voor de energietransitie gecreëerd. Bedoeld als ontmoetingsplek en dat bleek direct te werken. “Bij ANNE zit een ziel in de plek en kom je mensen tegen die met dezelfde onderwerpen bezig zijn, met dezelfde energie ook. Je gaat altijd weg met inspiratie of een goed idee. Spontane ontmoetingen zijn een key succes factor. Het doel is duidelijk, de weg ligt nooit vast.”

Wederkerig denken is ook belangrijk bij ANNE. Met aandacht voor wat hoort en om met elkaars belangen de gezamenlijke ambities vooruit te helpen. Alleen ga je sneller, samen kom je verder. De samenwerking tussen ANNE en Energie-U is daar een goed voorbeeld van. Mensen van Energie-U leiden nu bijvoorbeeld regelmatig mensen rond in ANNE in ruil voor het gebruik van ruimtes in ANNE. Dat draagt bij aan het gezamenlijke doel en scheelt voor beide organisaties in de kosten. Het duurde wel even voor de twee werelden elkaar vonden en er ook daadwerkelijk kruisbestuiving plaatsvond. Het gaat er daarbij ook om dat je specialisten aanspreekt op het feit dat ze zelf ook bewoners zijn. En beleid voor de warmtetransitie wordt alleen succesvol met inbreng en enthousiasme van bewoners. De simpele vraag die je daarbij altijd kunt en moet stellen is: “‘Zou je het zelf ook willen of doen?”

“De duurzame community bij ANNE blijft groeien. Bij aanvang was het doel om een bijdrage te leveren aan ontmoeting op het thema woningverduurzaming. Maar na verloop van tijd kwamen er ook groepen die iets wilden met duurzame kleding, klimaatadaptatie, water etc. ANNE kreeg daarmee meer kleuren dan alleen de energietransitie en sinds 2019 omarmt ANNE de zeventien duurzame doelen van de Verenigde Naties. Dat is fijn want dan kan iedereen kiezen wat het beste bij hem of haar past. ANNE heeft daar zelfs een 18e Sustainable Development Goal aan toegevoegd: Wat doet u om de boel te versnellen?

Van locatie naar gedachtengoed

ANNE is inmiddels een merk en minder gebonden aan een plek. Arthur: “Het was altijd de bedoeling om met ANNE ontmoetingen te faciliteren die het transitiedenken vooruit helpen. Mensen die elkaar verstaan en mensen die elkaars kwaliteiten en passies kunnen gebuiken bij elkaar brengen. Daar was in eerste instantie een plek voor nodig. Maar deze plek op het Veemarktplein bij de Jaarbeurs was van meet af aan tijdelijk. Ondertussen zijn er veel van dit soort plekken (UCo, Hof van Cartesius, Social Impact Factory, Metaalkathedraal etc.). De vraag is dus of ANNE wel op zoek moet naar een nieuwe plek. Met deze nieuwe vrienden wil ik in de toekomst niet concurreren maar ze juist versterken.”

Kan ANNE dan nu al zonder plek? “Nee dat kan nog niet. Het liep als een trein maar door Corona staat het verdienmodel van het verhuren van ruimtes nu droog. Ook het spaarpotje is inmiddels leeg. Daarom is ANNE nu in winterslaap. Hopelijk kan de locatie in het voorjaar weer open en kan ANNE toewerken naar een echte metamorfose zonder eigen plek. We willen graag in ons gedachtengoed rondom de SDG’s blijven investeren. Denk aan de Goalsshow, het SDG-spel en andere games. ANNE wordt dan de club van producten en producties rond de SDG’s. Het creatieve team kan dan doorgaan met het versnellen van duurzame transities. We kunnen dan de plek loslaten en het gedachtengoed voortzetten.” Lachend voegt Arthur daar aan toe: “Wat niet betekent dat we de plek zomaar verlaten zonder een mooie nieuwe bestemming te vinden voor alle spullen die we inmiddels hebben en misschien ook voor het gebouw dat moet worden gesloopt. Het SDG thema circulariteit dus niet alleen op de muur bij de entree plakken maar ook zelf doen. We weten nog niet precies hoe, maar hopen jullie en onszelf daarmee nog te gaan verrassen.”

Warmtetransitie

De warmtetransitie is een belangrijk maar super ingewikkeld proces. Veel mensen doen hun stinkende best, Arthur vraagt zich echter af of we het proces wel voldoende ruimte geven om te ontstaan en te ontwikkelen. “En dat geldt voor zowel de kant van de beleidsmakers als voor de kant van de bewoners. Het is heel Nederlands om iets van het beleid te vinden en niet echt te luisteren naar de overheid. En andersom. Een goed voorbeeld is Corona. Soms mogen dingen best top down georganiseerd worden, met zelfs een beetje dwang. Zolang er maar ruimte en tijd is voor mensen om zich bottom up in te zetten. Tegelijkertijd moet wel iedereen zich gewoon aan de regels houden en soms vanuit algemeen belang een beetje inschikken. Want het lijkt wel stoer, maar het is niet altijd slim om net buiten de lijntjes te kleuren.” 

“De warmtetransitie moet dus van beide kanten die tijd en ruimte krijgen en vergeet niet dat we al meer voor elkaar hebben gekregen dan we ooit voor mogelijk hadden gehouden. We weten niet waar we over vier jaar staan en soms moeten er echt dingen gebeuren om tot actie over te gaan, zoals nu bij Corona. En zo’n proces is lastig, maar waar wrijving is komt glans, je moet alleen wel je best doen om elkaar te blijven verstaan.”

“De ambitie om in 2050 energie of beter CO2 neutraal te zijn, is zeker haalbaar. ‘Nul op de meter’ is daar een middel bij maar geen doel op zich. Er zijn nogal wat families in de warmtetransitie (koop, huur, nieuwbouw, appartementen etc.) en met maar één oplossing loop je steeds tegen andere obstakels aan. Dat geldt voor zowel de technische als de sociale kant. Het wordt dan een soort dwangbuis zonder differentiatie. Warmtetransitieplannen moeten dan ook geen doel op zich worden maar een hulpmiddel om strategie aan de operatie te koppelen. Met handelingsperspectief voor bewoners daarin, ze moeten zelf kunnen kiezen. En natuurlijk moet de landelijke wetgeving ook in de plannen terugkomen. Ook als zetje in de rug voor twijfelaars.”

We willen Speedy Gonzales zijn en gedragen ons als Calimero

Wat is het beeld van Arthur van de warmtetransitie in Utrecht? “In potentie zijn alle ingrediënten aanwezig om de goede dingen te doen en voorop te lopen. Met dank aan ons boegbeeld Lot van Hooijdonk. Het gevaar is dat we onze nek uitsteken en een bepaalde bagage meeslepen waar we het onszelf moeilijk mee maken. De wet van de remmende voorsprong. Daarnaast willen we in Utrecht Speedy Gonzales zijn en gedragen we ons als Calimero onder de grote steden. Ondernemerschap speelt daarbij een rol. En elkaar ondersteunen in dat ondernemerschap en oppeppen. In Utrecht zijn er in het verleden wat dingen mis gegaan en we blijven daarin hangen. Dat is typisch Utregs.” 

“Aan de kant van bedrijven en bijvoorbeeld het Stadsakkoord aardgasvrij mag er wel wat meer lef in. Spreek je uit, onderneem actie. Geef ook kleine partijen hierin een rol. We zouden meer gezamenlijk moeten doen dan alleen erover praten. In Utrecht zitten we een beetje in een systeemdwangbuis.”

Bovendien vindt Arthur dat we meer verbinding moeten zoeken met culturele dingen in de stad. Activiteiten waar mensen blij van worden, waar ze hun huis voor uit komen. “We moeten een feestje maken van de warmtetransitie. Net als bij de koeien om gemolken te willen worden. Dat alleen maar voor het voerhek roepen heeft geen zin. Ga duurzaam borrelen in je buurtkroeg, doe mee aan een duurzame pubquiz bij ANNE of bekijk een aflevering van Green Make Over van Gwen Jansen uit ons eigen Utrecht. Gewoon thuis in je luie stoel maar daarna wél meedoen. Al is het maar één goed voornemen voor 2021. En twee voor 2022 en zo verder. Net als bij de opruimcoach voor je huis. Moet je eens kijken waar we in 2030 zijn. Laat staan in 2050!
Je zou overal een funfactor aan moeten toevoegen. Dat geldt ook voor aardgasvrij koken in Overvecht. Waarom niet met z’n allen een workshop aardgasvrij koken en dan samen eten. Je komt immers pas je bed uit als je ergens zin in hebt. Mensen worden zich dan bewust van dat dingen echt kunnen en tegelijkertijd nog leuk zijn ook!”

Tegenprestatie

Als laatste vragen we Arthur of hij nog iets toe te voegen heeft. Jazeker! Hij wil Sander ook graag een keer op deze manier interviewen. Challenge accepted. We zien je uitnodiging graag tegemoet Arthur!