Energie-U op de koffie bij... Expeditie Warmte Utrecht

Expeditie warmte

‘Expeditie Warmte’ is een initiatief van gemeente Utrecht waar ze bewonersinitiatieven uitnodigden om voor hun buurt of VvE te verkennen hoe een lokale warmtebron een alternatief kan zijn voor aardgas. Onder begeleiding van de gemeente, met inbreng van Energie-U en samenwerkend met bedrijven, zochten ze naar mogelijkheden om warmte uit rivieren, kanalen, het riool, de bodem, buitenlucht, of restwarmte van een lokaal bedrijf naar hun buurt te brengen. Vijf bewonersinitiatieven deden mee: Oog voor Warmte, Warm Tuindorp, KDL Duurzaam, Expeditie Tirol en WarmWaterLinie.

Op 11 maart was de “finale” van de Expeditie en werd het plan van bewonersinitiatief Oog voor Warmte uitgeroepen tot winnaar. Expeditie Tirol werd tweede en Warm Tuindorp eindigde als derde. Deze teams ontvingen budget om hun plan verder uit te werken.

De jury roemt de creativiteit van de inzending van Oog voor Warmte: “Het initiatief wil voor de verwarming van woningen gebruik maken van warmte uit het Merwedekanaal (aquathermie) met onder meer een drijvende waterpomp. Het plan heeft veel kans om op grote schaal toegepast te worden gezien het vele water in Nederland. Aandachtspunt is de betaalbaarheid van de oplossing, vooral in de beginfase.”

Wij zitten dit keer aan de koffie met Ante Sellis van KDL Duurzaam en Marc de Koos van Oog voor Warmte. 

Oog voor Warmte

De meeste punten waren dus voor het plan van Oog voor Warmte, een samenwerking tussen inwoners van Oog in Al en de bedrijven Nieuwe Warmte en Windmee Advies. Het plan heeft als doel om warmte uit het Merwedekanaal te gebruiken (aquathermie) via een lokaal warmtenet in combinatie met warmtepompen, isolatie en zonnepanelen. Een collectief warmtesysteem dus in combinatie met óók verbeteringen in en aan woningen.

Op de website van het initiatief lezen we dat de volgende fase het maken van een gedetailleerd haalbaarheidsonderzoek en een lijst van geïnteresseerden is. Hoe meer buren mee willen doen, hoe goedkoper en realistischer de plannen worden. Het stappenplan om tot realisatie van het totale plan te komen, ziet er als volgt uit:

• Voorbereiden eerste woningen.
• Realisatie van een basis warmtenet.
• Uitbreiden van het warmtenet met een midden-temperatuur warmtenet.
• Uitbreiden van het warmtenet met clusters en bronnen.

Het gewenste eindresultaat ziet er schematisch als volgt uit:

We feliciteren Marc met de overwinning en vragen welke weg hij heeft afgelegd tot bestuurslid van bewonersinitiatief Oog voor Warmte.

“Ik ben geboren in Naarden en verhuisde later naar Reeuwijk. In Delft studeerde ik Luchtvaart- en Ruimtevaarttechniek en daarna ging ik werken bij Fokker. Later ben ik in de ICT terecht gekomen. Ik kom het best tot mijn recht op de scheidslijn tussen de business en ICT. Sinds 1997 woon ik in Utrecht, eerst op de Tolsteegsingel en nu in Oog in Al. Duurzaamheid is altijd in bepaalde mate aanwezig geweest in mijn leven en wordt steeds belangrijker. Onze woning is geïsoleerd en we koken met inductie. Zakelijk maak ik gebruik van een elektrische deelauto van We Drive Solar. Maar minder vliegen en meer vegetarisch eten vind ik lastig.

Ik ben in Expeditie Warmte beland omdat ik op zoektocht was naar actief worden in mijn eigen buurt. Ik ben iemand die wat ik doe altijd met volle overgave doe en actief worden in mijn buurt is voor mij een welkome afwisseling met mijn werk, een afleiding zeg maar. Ik startte in het bestuur van de wijkvereniging, maar daar kreeg ik niet voldoende energie van. Toen de expeditie voorbij kwam, werd ik direct enthousiast omdat het goed past bij mijn streven steeds duurzamer te worden. Ik vind impact maken belangrijk en daarom word ik ook zo blij van ons initiatief: het is innovatief, we kunnen een voorbeeld zijn voor anderen en snel resultaten bereiken. En wat ook leuk is dat ik mijn buren beter heb leren kennen en dat we werken met een leuke en goede marktpartij, daar krijg ik echt energie van.”

We vragen Marc naar zijn rol binnen het initiatief: “Mijn rol is niet echt gedefinieerd, maar ik zie mezelf vooral als spelverdeler. Ik pak de dingen op die blijven liggen en door die op een goede manier aan andere personen te verbinden, worden die acties wel opgepakt. Ik ben er zo’n vier tot acht uur in de week druk mee.”

Wat heeft de expeditie jullie initiatief gebracht? “We zijn nu een beweging. Vroeger waren er slechts enkele verbindingen in de buurt zoals een buurtbarbecue of een buurtactie voor isolatie of zonnepanelen. Nu is er een basis om gezamenlijk huizen te isoleren, zonnepanelen aan te schaffen en idealiter ook een warmtenet te ontwikkelen.” 

KDL Duurzaam 

KDL Duurzaam is een bewonersinitiatief aan de Karel Doormanlaan dat met hulp van “de Warmteregisseurs” een leidraad voor verduurzaming van het gebouw heeft gemaakt. Diverse onderzoeken en de resultaten van een enquête zijn gebundeld in een Plan van Aanpak waarbij vier scenario’s in een stappenplan zijn uitgewerkt. De scenario’s zijn gevisualiseerd in de afbeelding hieronder, op de website van KDL Duurzaam vind je meer informatie.

Aan het woord is Ante Sellis van KDL Duurzaam. Wij kennen haar al een tijd omdat ze lid van, en actief bij Energie-U is. Ook Ante vragen wij welke weg zij heeft afgelegd voordat ze zich aansloot bij KDL Duurzaam.

“Mijn weg ging kriskras door Nederland. Ik ben geboren in Zwolle, opgegroeid op de Veluwe en daarna Internationale Betrekkingen (Europees Milieubeleid en Internationale Klimaatonderhandelingen) in Groningen gaan studeren. Tijdens mijn afstuderen ben ik in Den Haag gaan werken bij het klimaatteam van Nederland. Het klimaatteam verzorgt onder andere de  Nederlandse inbreng bij internationale onderhandelingen, zoals voor het Klimaatakkoord van Parijs. Sharon Dijksma leidde destijds de onderhandelingen voor Nederland, nu is ze onze burgemeester. Momenteel woon ik in Utrecht en werk ik bij de gemeente Vlissingen als beleidsmedewerker energietransitie en klimaatadaptatie.

Ik zet me al heel lang in voor duurzaamheid. Voor mij is dat geen keuze, iedereen moet aan de slag met verduurzamen en energie besparen, zelf en met je buren. Het duurzaamheidszaadje werd bij mij geplant toen ik 16 jaar oud was en met biologie naar de film van Al Gore ging. Ik vond de film best wel lang, maar de beelden hebben echt indruk gemaakt.”

Ante is initiatiefnemer voor de deelname aan de expeditie. Haar vriend Jurjen zit in het bestuur van de VvE en heeft een duurzaamheidscommissie ingesteld. “In die commissie zaten voornamelijk technische mannen, de techniek klopte daardoor, maar het participatiegedeelte ontbrak nog. We hebben de expeditie benut om participatie goed in onze verduurzamingsplannen terug te laten komen.”

Als je hier klikt, kun je onderstaande afbeelding downloaden en meer in detail bekijken.

Van techniek naar óók draagvlak 

Ante besteedt gemiddeld twee avonden in de week aan de verduurzaming van het gebouw. “Dat is best wel intensief naast mijn werk. We startten de expeditie en kwamen er al snel achter dat het beter zou werken als we eerst zouden focussen op één appartementencomplex in plaats van alle vier.  Als verduurzaming van één blok mogelijk is, dan kan het bij andere blokken namelijk ook. We zijn als het ware de pilot VvE.” 

De vier scenario’s die er nu liggen voor de VvE om te verduurzamen zijn nog niet heel ver uitgewerkt. De ALV moet eerst beslissen welk scenario de VvE gaat volgen. De scenario’s lopen uiteen van de aansluiting op het stadswarmtenet behouden tot all-electric zonder stadswarmte. De basis van de scenario’s is de trias energetica, echt gericht op energie dus. Al was het startpunt ooit het oplossen van bouwkundige gebreken en het verhogen van wooncomfort. Daar kwam verduurzamen en daarmee geld besparen later bij en dat is nu het uitgangspunt. Dat bleek ook uit de onlangs gehouden enquête onder bewoners, de prioriteiten liggen bij:

1. Duurzaamheid.
2. Verhogen van comfort.
3. Kostenbesparing.

“Vanuit de expeditie lag de focus op de zoektocht naar alternatieve warmte. Gezien eerdere onderzoeken, lag bij ons juist het grootste accent op participatie en zijn we veel minder ingegaan op deze alternatieve warmtetechnieken. Wat zijn de wensen van de bewoners en wat hebben ze daarvoor over? Vanuit die uitgangspunten willen we techniek en financiën organiseren.” 

“De Expeditie heeft ons geholpen om alle stappen om het gebied van duurzaamheid in kaart te brengen en welke planning en fasering daarbij hoort in relatie tot draagvlak bij de bewoners.”  
Van techniek naar óók draagvlak dus? 
“Ja. Het thema duurzaamheid leeft nu veel meer in de buurt, mensen komen nu naar ons toe. Ook zijn onderzoeken nu meer gestructureerd, de expeditie heeft voor een versnelling gezorgd. We willen graag dat het lukt bij ons zodat we een voorbeeld kunnen zijn voor andere VvE’s in Nederland.”

Bewoners enthousiasmeren

Marc herkent het aanslaan op techniek van de initiatiefnemers wel, dat was bij Oog voor Warmte ook zo. “Om bewoners te enthousiasmeren hebben we dingen tastbaar gemaakt. In onze communicatie maken we gebruik van plaatjes van het kanaal en zonnepanelen. Dingen die je kunt zien en je kan inbeelden. Dat werkt beter dan gas, een warmteleiding of geothermie. Daar kunnen de meeste bewoners zich niet goed iets bij voorstellen.”

Om bewoners verder mee te nemen in de plannen wil ook Oog voor Warmte de “business case omdraaien”: “Het uitgangspunt moet zijn wat de wensen zijn van de bewoners en wat ze daarvoor over hebben.” Dat hebben ze nog niet uitvoerig in de buurt getest, maar dat gaan ze wel doen. “Wij geloven dat het mogelijk is, en van daaruit ontdekken we wat de beste manier is. Eerst vijf huizen aansluiten en ontdekken wat dat brengt. Met de feitelijke data kunnen we dan weer verder. Desnoods hangen we warmtebuizen tijdelijk over de straat.” 

Flirten met de markt

Marc: “Bewoners vragen ons waarom de gemeente dit plan niet oppakt. Of de markt. Wij willen graag laten zien dat we samen een succes kunnen maken van de nieuwe warmtevoorziening. Wij flirten daarvoor met de markt. We vonden partijen die met ons willen pionieren, dat vinden we leuk. Ze krijgen van ons dan ook de ruimte, ook voor een gezamenlijke businesscase, dat is goed voor lange termijn betrokkenheid.”

Wat zijn jullie verwachtingen van organisaties zoals de gemeente of Energie-U?

Marc: “Van de gemeente verwachten we dat ze minimaal garant staan voor de financiering, maar liever zien we ze als medefinancier. Hulp bij de noodzakelijke vergunningen zou ook fijn zijn. Van Energie-U zouden we graag ondersteuning bij de communicatie krijgen, zoals nu met dit artikel. En informatie over collectieve inkoop van zonnepanelen en isolatie. Met welke partijen kunnen we een deal sluiten? Welke marktpartijen zijn betrouwbaar? Onze organisatie is nog jong en misschien een beetje naïef. We varen graag mee op de kennis en ervaring bij Energie-U.”

Ante: “Wij blijven graag met de gemeente in gesprek. Mogelijk over (financiële) hulp bij bijvoorbeeld verregaande isolatie en bij de vergunningen van onze overige plannen. En mochten we op stadsverwarming blijven dan zouden we het fijn vinden als de gemeente zich inzet voor lagere kosten en verduurzaming van het stadswarmtenet. Energie-U heeft ons al goed geholpen bij het bewoners participatieproces en bij een constructieonderzoek voor het plaatsen van zonnepanelen op ons dak. Ze kan verder helpen met het proces inrichten voor de zonnepanelen en door het gesprek met Eneco aan te gaan met betrekking tot de kosten en de verduurzaming van het stadswarmtenet.”