Energie-U op de koffie bij... Energie-U

Energiedaken

Sander is opgegroeid in Oud Zevenaar in Gelderland. Daar heeft hij de eerste 18 jaar van zijn leven gewoond en gevoetbald. Daarna trok hij naar het zuiden om aan de TU Eindhoven bouwkunde te studeren. De fysische aspecten van de gebouwde omgeving, onderwerpen als licht, geluid, vocht en warmte. Uiteindelijk studeerde hij af op het onderwerp energiedaken; een dak dat energie uit de omgeving haalt om een gebouw te verwarmen. Was Sander hiermee één van de eerste afgestudeerden op de warmtetransitie in Nederland?

Na zijn studie ging Sander werken bij G3 Advies, een adviesbureau in Culemborg wat nu niet meer bestaat. Hij gaf daar energieadviezen voor gemeenten die werkten aan nieuwbouwwijken (de Vinex) en leerde zo het ‘spel’ met projectontwikkelaars en energiebedrijven kennen. Dat was in de tijd dat de energiemarkt liberaliseerde, wat betekende dat een aanbesteding niet alleen meer tussen het energie- en het gasbedrijf was. Ook werd in die tijd de EPC ingevoerd: energieprestatie-eisen aan nieuwbouw. En de energiebelasting werd geïntroduceerd. “Toen ik net begon werden dus veel nieuwe ontwikkelingen in gang gezet.”

Maatschappelijke transitie

Van huis uit is Sander dus een techneut, toch kreeg hij al snel interesse in de maatschappelijke kant van de energietransitie. “Het Brundtland-rapport, het klimaatverdrag van de Verenigde Naties van de ‘Earth Summit’ in 1992 in Rio de Janeiro, verdragen die gaan over duurzame ontwikkeling en de ongewenste beïnvloeding door menselijk handelen op het klimaat willen voorkomen.”

“Ik voel me verantwoordelijk voor de planeet, en wil minder verspillen. Mijn vader was vroeger timmerman, in die tijd was materiaal duur en arbeid goedkoop. Hij kreeg alle tijd om het vak te leren en er werd niets weggegooid. Nu is dat tegenovergesteld. Materialen zijn goedkoop en arbeid is duur, we zijn in een wegwerpmaatschappij terecht gekomen. Met die maatschappelijke kant van de transitie wilde ik aan de slag en daarom begon ik in 2013 voor mezelf.”

Energie-U

Eind 2012 klopte Sander aan bij Energie-U. Hij wilde actief worden in zijn eigen stad. Het startpunt was een ALV, daarna kreeg Sander drie opties van het bestuur om als vrijwilliger aan de slag te gaan: de werkgroep energiebesparing, de werkgroep zon en de werkgroep windmolens. Sander koos direct voor de windmolens omdat hij juist het maatschappelijke debat rondom de windmolens op Lage Weide zo interessant vond. Sinds 2014 is Sander directeur bij Energie-U.

We vragen waar Sander het meest trots op is: “Dat Energie-U nog steeds een belangrijke rol speelt in het steeds sterker wordende krachtenveld van de energietransitie. 10 jaar geleden waren we zo ongeveer de enige speler, opgericht omdat er te weinig gebeurde. Nu zijn we met iedereen verbonden, met bewoners in alle wijken en ook met gemeente, bedrijven en andere organisaties. Dat is ook wat de energietransitie is: overal zijn mensen bezig met kleine of grote dingen voor de korte of lange termijn. Onze rol daarbij is echt gegroeid: van initiatiefnemer naar ook initiatiefhelper!”

Een menselijke transitie

De focus van Sander in de transitie verschoof dus van vergaderwerk met professionele partijen naar óók de mensenkant. “Ik wil graag bijdragen aan het begrijpelijk maken van de energietransitie voor iedereen, daar krijg ik energie van. Dingen in context plaatsen, laten zien waar het vandaan komt, dat het niet iets is dat uit de lucht komt vallen, maar dat er ook een logica in zit. Dat leidt tot bewustwording en draagvlak. Bijvoorbeeld de problematiek met betrekking tot blokverwarming in flats die tot scheve kostenverdeling tussen bewoners leidt. Die problemen wil ik op de agenda krijgen. Die moet je namelijk eerst oplossen voordat je bewoners wilt enthousiasmeren voor een nieuw verwarmingsconcept. En van daaruit verder bouwen. Ik vind het leuk om met mensen te werken.”

“Dat is overigens niet altijd gemakkelijk. De energietransitie is de laatste jaren volwassen aan het worden. Het is nu Rijksoverheidsbeleid en grote organisaties zijn betrokken. Dat betekent dat we nu ook in ‘processen van bovenaf’ terechtkomen en dat helpt niet altijd om de transitie bij bewoners te brengen. De context schetsen en dingen begrijpbaar maken is ook niet altijd in goede balans met de gewenste resultaten die moeten worden geleverd. Maar ik heb een positieve inborst, ik sleep dingen niet echt met me mee en daarom heb ik er misschien niet zoveel last van dat het een hele taaie transitie is."

Utrecht versus Amsterdam

Naast zijn werkzaamheden voor Energie-U is Sander ook gebiedsregisseur aardgasvrije wijken voor de gemeente Amsterdam. In Amsterdam ontwikkelt de warmtetransitie zich anders dan in Utrecht. Wat zijn de verschillen?  “Amsterdam wil in 2040 aardgasvrij zijn en trekt daar ook geld voor uit. Amsterdam heeft, denk ik een andere economie dan Utrecht. De stad heeft meer inkomsten uit bijvoorbeeld de haven, Schiphol en erfpacht. Amsterdam heeft een klimaatfonds van 150 miljoen euro opgericht en heeft daarmee meer middelen, geld en capaciteit. In tientallen Amsterdamse buurten zijn mensen bezig met de warmtetransitie, in Utrecht is de focus voornamelijk op Overvecht-Noord gericht. Een ander verschil dat ik waarneem, is dat de gemeente Amsterdam wat meer ondernemend van aard is. De stad is van ons, dat idee, waar in mijn beeld bij Utrecht meer het idee heerst dat het van de markt moet komen.”

“En omdat we het in Utrecht zonder geld doen en met hoop op de markt, zijn we ogenschijnlijk minder ver. We zitten hier nog echt in de pioniersfase, het brengt nog niets op, er moet nog geld bij. Utrecht zou een coalitie met haar bewoners moeten sluiten, bijvoorbeeld in de vorm van een Stadsakkoord-nieuwe-stijl. Want bij aardgasvrij maken moet je als bewoner op enig moment iets kopen en de deur open doen voor een installateur. Dat is anders dan het vervangen van een stoep, wat door de overheid betaald en geregeld wordt.”

“Ik denk dat het goed is dat we ons in Utrecht richten op het goed gebruik maken van de kracht van de stad. We hebben een jonge, slimme, vooruitstrevende bevolking. Daarmee kunnen we vooruit. De potentie is groot: gemotiveerde bewoners, grote bedrijven, kleine bedrijven en andere organisaties. De vraag is hoe we die krachten kunnen bundelen. Ik zie hierbij een belangrijke rol voor Energie-U, wij zijn de spin in het web in de Utrechtse energietransitie. Met een onafhankelijke en verbindende rol.”

Focus voor de komende jaren

We vragen Sander waar hij zich de komende jaren graag voor in wil zetten. Hij komt met een aantal speerpunten:

“Ik wil me graag bezig blijven houden met verbinden van verschillende schaalniveaus: landelijk, stedelijk, huiselijk en op die niveaus de mensen en organisaties die er mee bezig zijn. Aan de ene kant is de warmtetransitie namelijk de grootste verbouwing van Nederland en tegelijkertijd is ze heel huiselijk! Ik bouw graag bruggen tussen die werelden. Weilanden worden volgebouwd met zonnepanelen en windmolens. Dat doet iets met mensen, dat boezemt soms angst in en dan zoeken mensen een noodrem en krijg je allerlei nepnieuws. Die mensen wil je ook horen en helpen, tegelijkertijd moeten we ook vaart blijven maken. Het is fijn dat ik mijn ervaring met Rijksoverheidsbeleid en het werken binnen een grote gemeente en met warmtebedrijven en woningcorporaties kan combineren met wat Energie-U doet in Utrecht. Ook daar verbind ik twee werelden.”

“Daarnaast wil ik dat meer mensen zich gaan bewegen in de warmtetransitie. Daarvoor moeten we in beeld gaan brengen wat de warmtetransitie biedt voor mensen. De pioniers zijn al klaar, maar voor de massa hebben we de voordelen niet in beeld. Bovendien merkt die massa weinig van de nadelen zoals CO₂ uitstoot en verspilling door te warm verwarmen. Daarbij helpt het als we echt een feestje gaan maken van de warmtetransitie. Bij de opening van Buurtstroomprojecten zie je de trots van mensen. Ze hebben iets voor elkaar gekregen wat er nog niet was en wat waardevol en nuttig is. Dat gun ik iedereen!”

“Een volgende ontwikkeling is dat de transitie ook echt van iedereen wordt. Dat je ook zonder geld mee kan doen, daarmee bereik je een volgende groep. Ik zou graag een buurtstroomproject bij sociale huur doen. Worden de mensen dan ook trots? En waaruit bestaat hun trots?”