In dit interview komen Energie-U-leden Ad Tourné en Miriam Sterk aan het woord. Ze vertellen over de energietransitie in Overvecht-Noord waar zij respectievelijk 21 en 15 jaar wonen.
"Energietransitie in Overvecht-Noord draait om de mensen"
Ad Tourné en Miriam Sterk wonen allebei al heel wat jaren in de Utrechtse wijk Overvecht-Noord. Ze kennen de buurt op hun duimpje en weten wat er speelt. Daarnaast zijn ze beide lid van Energie-U en nemen ze als vertegenwoordigers van hun wijk samen deel aan het projectteam Aardgasvrij Overvecht-Noord. Daarin onderzoeken de energiepartners, de gemeente Utrecht, Stedin, Eneco en woningcorporaties Bo-Ex, Mitros en Portaal, hoe Overvecht-Noord als eerste bestaande Utrechtse wijk aardgasvrij kan worden.
Op de dag dat ik met Ad en Miriam heb afgesproken, is het koud en druilerig weer, er liggen bevroren hoopjes sneeuw op straat. De ingang van Miriams huis wordt geblokkeerd door een bestelbusje met aanhangwagen, twee uit de kluiten gewassen werkmannen lopen in en uit. Net deze eerste strenge winterse week worden levensgrote triple glas ramen in haar doorzonwoonkamer geplaatst. “Het raam aan de voorkant viel nog wel mee”, zegt Miriam als we eenmaal met zijn drieën rond de koffietafel zitten. “Weet je wat die dingen wel niet wegen? 180 en 240 kilo. Er zijn vijf, zes mannen nodig om die te tillen. Uiteindelijk hebben ze de glasplaten voor het raam aan de achterkant met een hijskraan over het huis heen getild.”
Isolatie
Miriam is al een jaar of wat bezig haar huis te isoleren. “Vloerisolatie, spouwmuren, heb ik allemaal al aangepakt. Het dak nog niet. En na die ramen ben ik wel even klaar.” Ad heeft ook al het nodige in zijn huis gedaan. “In de ramen op de benedenverdieping zit dubbel glas en toen we jaren geleden de zolder verbouwden hebben we dat meteen goed geïsoleerd.”
Hoe zit het dan met zonnepanelen, vraag ik. Ad: “Daar hebben wij gewoon geen geld voor. Zo simpel is dat. Dubbel of triple glas op de slaapkamers zit er voorlopig ook niet in. Veel mensen in Overvecht hebben niet de middelen om grote investeringen te doen in hun huis. Zo’n driekwart van de mensen woont hier in een sociale huurwoning. Energietransitie? Mensen hebben hier vaak hele andere prioriteiten.”
Utrecht 2030
Net als een aantal andere steden heeft ook de gemeente Utrecht aangekondigd in 2030 klimaatneutraal te willen zijn en is Overvecht-Noord is aangewezen als eerste bestaande wijk om uit te zoeken hoe je aardgasvrij kunt worden. Ten eerste zijn de gasleidingen hier aan vervanging toe. Als Nederland nu gaat stoppen met aardgas is het zonde om die gasleidingen nog eens voor 40 jaar te vervangen en is de tijd rijp om na te denken over een andere manier van verwarmen en koken. Ten tweede hebben de woningcorporaties, Mitros, Bo-Ex en Portaal, rigoureuze renovatiewerkzaamheden op stapel staan, waar duurzame alternatieven voor aardgas mogelijk gemaakt kunnen worden. Tegelijkertijd is Overvecht-Noord een gemêleerde wijk met veel sociale problematiek, lage inkomens, werkloosheid en mensen met een slechte gezondheid. Het straatbeeld wordt beheerst door de karakteristieke betonnen flats uit de jaren zestig, afgewisseld door clusters met laagbouw. Ruim driekwart van de woningen is sociale huur.
Kennis van de wijk
Ad en Miriam wonen respectievelijk 21 en 15 jaar in Overvecht-Noord. Ad: “Mijn kinderen zijn hier opgegroeid, zij gingen er naar school. Ik heb bovendien twaalf jaar als beleidsmedewerker bij de voormalige wijkwelzijnsorganisatie voor deze wijk gewerkt en ben al een hele tijd actief in de bewonersorganisatie Bewonersplatform Overvecht. Zo was ik vanuit het Bewonersplatform betrokken bij thema’s die er in de wijk speelden, zoals verkeer, veiligheid, de plannen voor het winkelcentrum en de prostitutiezone, noem maar op. Daar is een jaar of drie geleden stadsverwarming als vraagstuk bijgekomen. Die discussies over stadsverwarming speelden overigens niet alleen in Overvecht maar ook in de Vinex-wijken. Tegelijkertijd werden er op stedelijk niveau vraagtekens gezet bij het plan van Eneco voor een biomassacentrale op Lage Weide. Ik was al met allerlei energievraagstukken bezig, maar kon aanvankelijk niet zo’n goede link vinden met de wijk.”
Ad sloot zich uiteindelijk aan bij de Energie-U werkgroep Warmte030 en praatte mee over de kwesties blokverwarming en stadverwarming. Ad: “Het besef bestond er al dat de energietransitie voor warmte een geheel eigen opgave is die je niet oplost door alleen maar zonnepanelen op je dak te leggen. Samen met mensen van Energie-U en Warmte030 waren we in gesprek met de gemeente over de transitie naar een duurzame warmtevoorziening in de stad. Wij zaten op de eerste rij om inbreng te leveren voor de Warmtevisie van de gemeente. En toen de plannen in beeld kwamen voor Overvecht-Noord als eerste wijk om stappen naar aardgasvrij te zetten, heb ik meteen gezegd: dit kan niet zonder dat bewoners vanaf het begin kritisch meedenken. Via mijn contacten vanuit Energie-U en Warmte030 kwam ik bij het projectteam terecht dat de aanpak voor Overvecht-Noord moest voorbereiden. Het werd al snel duidelijk dat dit een hele grote klus was. Ik wilde daar niet alleen als bewoner voor staan. Zodoende heb ik Miriam gevraagd om aan te sluiten.”
Miriam: “Ik ben van origine ergotherapeute, maar heb daarnaast ook wijsbegeerte gestudeerd. En ik ben dertien jaar bestuurslid, waarvan vijf jaar voorzitter geweest van ‘De Bundeling’, een stedelijk bewonersplatform, dat de huurders van de stad op beleidsniveau vertegenwoordigt. Daarin kwamen het gevoel dat ik heb voor mensen vanuit de ergotherapie en een gezonde analytische blik vanuit de filosofie, heel mooi samen. Zo ben ik gaandeweg veel met duurzaam wonen bezig geweest, daar heb ik ook steeds meer lol in gekregen. Toen Ad mij dus vroeg voor het projectteam, heb ik er meteen ‘ja’ tegen gezegd. Ik denk dat Ad en ik elkaar perfect aanvullen, waardoor wij in de projectgroep de stem van bewoners goed naar voren kunnen brengen.”
Halve baan
Ondertussen zijn voor Ad en Miriam alle activiteiten rondom het project Overvecht-Noord aardgasvrij uitgegroeid tot ‘een halve baan’.
Miriam: “Wij besteden tijd aan bewonersavonden, het lezen en becommentariëren van documenten en meedenken over communicatieaanpak. We overleggen in het projectteam met alle partijen: de gemeente, Eneco, netbeheerder Stedin en de woningbouwcorporaties. En wij lopen allerlei congressen, kennissessies en informatierondes af, waar wij ons licht kunnen opsteken.”
Ad: “Op 12 oktober jl. heeft het College van B&W de aanpak Overvecht Aardgasvrij vrijgegeven. Dat was het startpunt voor de communicatie naar de wijk en bewoners en ook de pers. Maar in aanloop is heel veel tijd gestoken aan voorbereidend werk, zoals het verzamelen van data. Over de eigendomsverhoudingen, aansluitingen, welke mensen gas of geen gas hebben, wie er gebruik maken van stadsverwarming. Zo weten wij nu bijvoorbeeld om hoeveel woningen het gaat, hoeveel mensen er op gas koken en hoeveel er CV in huis hebben. Alles om een basisbeeld te vormen van zo’n wijk. Zulke gegevens zijn broodnodig voor de uitvoering van zo’n omvangrijk en ingewikkeld project.”
Haalbaar en betaalbaar
Ad: “Als bewoners brengen wij heel veel kennis over de wijk in. Wij proberen bij alle plannen die gemaakt worden de gevoeligheden, discussiepunten en belangen vanuit het perspectief van bewoners in te brengen. Wat betekent het voor bewoners, wat gaat het kosten en wie gaat dat betalen? Ik denk dat wij naar een ander bekostigingsmodel toe moeten, anders komt die hele warmtetransitie niet van de grond. Ik vind dat ‘Van het gas los’ sowieso een rare term. Los, los, los. Dat klinkt zo jolig. Alsof je zoiets wel eventjes fikst. Terwijl zo’n operatie nogal wat vergt, zeker in een wijk als Overvecht-Noord.”
Miriam: “De gemeente vertelt ons nu: als je huis beter wordt geïsoleerd, heb je straks ook meer comfort. En gaat bovendien je energierekening omlaag. Maar het omschakelen naar elektrisch koken alleen al kost zo’n 1.000-1.200 euro. Per huishouden! Bij wie komen die kosten nu terecht? Bij de corporaties en de woningeigenaren? Ik zeg wel eens gekscherend: als ik zo’n inductie-kookplaat niet kan betalen, ga ik straks gewoon op campinggas koken.”
Ad: “Het is niet alleen een gevoelsmatige kwestie. We kunnen met zijn allen wel heel enthousiast doen over die energietransitie, maar die moet nog wel eerst landen. Veel mensen ervaren vooralsnog vooral als een punt van zorg als ze horen dat het aardgas zal verdwijnen. Hoe moet dat dan? Om de overstap van aardgas naar duurzame alternatieven te laten slagen zullen we mensen bruikbare alternatieven moeten bieden. Die niet alleen technisch maar ook financieel haalbaar zijn.”
Tekst en foto’s: Erzsó Alföldy.