Het is het belangrijkste dat er is, zegt de een, als we dit niet oplossen hoeven we het verder ook nergens meer over te hebben. Er is misschien inderdaad wel iets mee aan de hand, ergens, zegt de ander, maar ik kan het toch niet oplossen en bovendien, er zijn zovéél problemen.
In de jaren ’70 ging het over grondstoffen en de eindigheid ervan. In de jaren ’80 kwam het milieu opzetten, met gif in de grond, het water en de lucht, en de aantasting van de ozonlaag. De jaren ’90 bracht de duurzame ontwikkeling en de verschillen in kansen tussen generaties en werelddelen. Daarna kwam de verandering van het klimaat, met de groeiende stapel bewijs dat die echt plaatsvindt en dat onze menselijke industriële activiteit daar nogal aan bijdraagt.
Er is veel verbeterd en zelfs opgelost. Het Griftpark, waar vroeger stadsgas werd geproduceerd, is een park, het gif ligt er netjes ingepakt onder. In zo ongeveer al het open water in Utrecht wordt gezwommen. De ozonlaag is bij slechts één generatie bekend. Met de luchtkwaliteit blijft het stoeien, al zijn er steeds minder fabrieken die hun viezigheid naar de stad uitademen en zitten er filters vol schoonmaakmiddelen op alle grote schoorstenen.
Energie belangrijker dan milieu?
Energie lijkt belangrijker te zijn geworden dan milieu. Duurzaamheid gaat vaak over duurzame energie. Klimaatverandering gaat over de CO2-uitstoot van groot- en kleinschalige verbranding van fossiele brandstoffen. De oplossingen zijn woningisolatie, zonnepanelen en het sluiten van kolencentrales. Anders eten, ander vervoer, anders consumeren, het bestaat ook maar valt minder op.
Versmalling van het vraagstuk kan helpen om het behapbaar te maken. Ook kan het het bewustzijn versmallen: ik héb al zonnepanelen dus hou op met zeuren over vlees of vliegvakanties.
Het dringt maar niet tot de massa door. De media pakken er maar niet mee uit. De politiek heeft het net zo makkelijk over poep op de stoep als over het nu écht veranderen van de energiehuishouding van stad en land.
Willekeurige mensen zien het wel
Tegelijkertijd liet het stadsgesprek over energie in Utrecht vorig voorjaar zien dat willekeurige mensen heus wel zien dat er iets aan de hand is, dat er iets aan het veranderen is én dat die verandering nog lang niet klaar is. Dat voorraden opraken, dat slepen met grondstoffen en voedsel eigenlijk gekkenwerk is, dat achter je goedkope kleding en leuke spulletjes kinderarbeid en andere uitbuiting kan zitten, snappen we heus wel. De een laat het aan de regering om het op te lossen, de ander komt zelf in actie.
Bij de 1-jarige verjaardag van het stadsgesprek energie kwam nog maar een klein deel van de oorspronkelijke deelnemers opdagen. Wel waren er toen veel mensen uit ‘het wereldje’ aanwezig. De willekeurige mensen geven het signaal, de ondertoon. De actieven pakken het op en nemen het voortouw.
Als we in de Bespaarbieb (iedere zaterdagmiddag 14-16 uur in de bibliotheek op de Oudegracht) mensen voorzichtig vragen of ze even tijd hebben voor een praatje over energie, krijgen we net zoveel afwijzende reacties (mensen komen voor boeken of moeten nog winkelen) als positieve: ze kwamen er zelf niet toe, fijn dat iemand een duwtje geeft.
Energie blijft mensenwerk
Op bijeenkomsten over het duurzaam verwarmen van je woning komt de kopgroep af: mensen die willen stoppen met het thuis opmaken van aardgas, die de stadsverwarming beu zijn, die een moderne verwarming willen. Dit gaat met zo’n 50 mensen per avond, zeg een paar honderd geïnteresseerden dit jaar waarvan er honderd een plan maken en tientallen echt gaan verbouwen.
De zonnepanelenmarkt is vijf tot tien jaar verder. Dat is al wel echt een markt, met veel en veelsoortig aanbod (al blijven de panelen nog altijd hetzelfde formaat houden). Het blijft een klein percentage van de bevolking dat zelf thuis zonnestroom maakt. Op onze bijeenkomsten voor Buurtstroom komen op jaarbasis enkele tientallen initiatiefnemers af. Die gaan coöperatieve zonnestroomprojecten maken in hun buurt. Daar horen honderden en daarna duizenden deelnemers bij. Die zoektocht gaat binnenkort starten. Daarna gaan we het virus verder verspreiden. Eigen schone energie uit eigen buurt, nu nog makkelijker. Je hoeft alleen maar mee te doen (met de trekkers, de initiatiefnemers, de actievelingen, met ons).
Het klimaatvraagstuk verandert van karakter. Het blijft mensenwerk. Doe mee, laat je inspireren, kom naar een bijeenkomst, pak een handschoen op, word lid.